De Sauerland verrekijkertest.

Eén week vakantie gehad in Sauerland met een tas vol verrekijkers. Sauerland is één van de meest donkere plekken redelijk dicht bij huis. Maar ook een een mooi stukje Duitsland met veel natuur. De ideale plek om uit te zoeken wat nu de beste en meest allround verrekijker is. Uiteindelijk waren het de volgende verrekijkers geworden uit mijn verzameling. De kijkers die in mijn ogen de meeste kans zouden maken. 

- Carl Zeiss 8 x 50 B Oberkochen 

- Carl Zeiss 10 x 50 Oberkochen 

- Ednar 6 x 42

 - Fujinon 10 x 50 FMTR-SX

 - Nikon 7 x 50 IF SP 

- Swift Audubon 8,5 x 50 HR/5 

en de: 

Beck Kassel Tordalk 15 x 80; die mee ging als echte astro-bino. Om toch nog iets extra's te melden over de Tordalk. Wat een super kijker is dit om de sterrenhemel mee af te struinen!!! Ongetwijfeld ergens anders ook al geschreven, maar wanneer je een Tordalk 15 x 80 tegenkomt,... Kopen!!! Deze kijker zal niemand teleurstellen (mits in goede staat natuurlijk). 

Hoewel de Tordalk niet mee deed aan de test gooide die wel behoorlijk wat roet in het eten op de uiteindelijke keuze en mogelijkheden. Maar daar kom ik later op terug. 

Doel: Uitvinden wat de verrekijker is die aan mijn eisen voldoet. De kijker die overdag, in de schemering en 's nachts zoveel mogelijk alle wensen vervult. 

Lijkt makkelijk misschien maar is het niet. De bovenstaande verrekijkers zijn allemaal goed en hebben allemaal hun sterke en zwakke punten. Hoewel ik een aantal favorieten had blijkt de uitkomst redelijk verrassend. De verrekijkers zijn op alle punten met elkaar vergeleken en ook onder alle omstandigheden. Nu zijn de optische prestaties belangrijk maar ook de ergonomie en de persoonlijke voorkeur. Persoonlijke voorkeur is wat vaag maar het is niets anders dan de "feeling" die je met een verrekijker hebt. En juist die feeling is heel belangrijk wanneer de kijker overal naartoe wordt gesleept. Het uitzoeken wat de kijker was die het meest voldeed was moeilijk. Van de zes vielen er twee redelijk snel af maar de vier die overbleven was een constante afweging wat ik nu het meest belangrijk vond. Geen enkele verrekijker is perfect en op elke verrekijker valt wel iets aan te merken.

Het opvallende na deze week was wel dat ik geen enkel bezwaar heb tegen zware en relatief grote verrekijkers. Ook niet overdag tijdens een wandeling of in de bossen. De verrekijker hangt toch altijd over mijn schouder en niet op mijn borst te bungelen. Ander punt, een vergroting van 6 x, 7 x of 8 x is voor mij voldoende en een vergroting van meer dan 10 x zie ik als totaal overbodig en alleen maar storend. Let op! Overdag dan. 

De afgelopen week heb ik me flink kunnen uitleven met alle verrekijkers en een hoop lol gehad. Ook heb ik 50 bladzijden vol gekrabbeld met aantekening. Puur voor mijzelf maar het is heel handig om het terug te lezen en om te zien hoe ik uiteindelijk tot deze keuze ben gekomen. Ik wil de aantekeningen even tot een duidelijke, korte samenvatting uitwerken zodat anderen hier ook wat aan hebben. De kijker die ik als meest geschikte kijker zie is voor mijzelf een behoorlijke verrassing. 

Verslag van de Sauerlandse verrekijkertest.

Om mee te beginnen. Ik ben opzoek gegaan naar de meest ideale verrekijker in mijn verzameling die onder alle omstandigheden goed presteert. Maar met als meest belangrijke aspect ook 's nachts onder een heldere hemel goed bevalt. Astronomie is tenslotte mijn hobby en in vogels ben ik een stuk minder geïnteresseerd. Dat neemt niet weg dat ik graag het landschap afstruin naar mooie plaatjes en juist dan zijn de volgende eigenschappen heel erg belangrijk; beeldscherpte, contrast, kleurechtheid, minimale hoeveelheid randonscherpte en een zo vlak mogelijk beeld. Kleurfout laat ik achterwege omdat iedere verrekijker wel een bepaalde hoeveelheid kleurfout vertoont. De verrekijkers die ik mee heb genomen hebben allen een minimale tot zeer acceptabele hoeveelheid kleurfout en uiteindelijk gaat het mij om de beeldscherpte.

Belangrijk om te onthouden is dat ik mijn beste, of meest geschikte serie verrekijkers heb meegenomen. Dus de eventuele negatieve opmerkingen moeten wel enigszins in perspectief worden geplaatst en zijn ook in vergelijking met de andere verrekijkers. Van de zes verrekijkers vallen vijf in het topsegment van de porro-verrekijkers. Ook de twee oudjes (Carl Zeiss 8/10 x 50) zijn zeer goede kijkers en maar hebben als grootste nadeel dat ze het moeten doen met een ouderwetse coating. De verrekijker die optisch duidelijk een klasse onder de andere kijkers zit is de Swift Audubon 8,5 x 44 HR/5. Maar de Swift Audubon zit ergonomisch heel goed in elkaar, is compact en gewoon de meest makkelijk kijkende verrekijker van de groep.

De indrukken/vergelijkingen van de zes meegenomen verrekijkers zijn onderverdeeld in de drie (licht) fases met de daarbij behorende aspecten zoals wandelingen, ondersteuning van de kijker, waarnemen vanuit een ligstoel, belangrijkheid van bepaalde optische kwaliteiten, ergonomische kwaliteiten, etc.

De Fujinon 10 x 50 FMTR pak ik er eerst even uit omdat ik daar de eerste paar dagen flink mee aan het worstelen was. De Fujinon was 's nachts direct goed maar overdag kon ik er mijn draai niet mee vinden. De kijker was vermoeiend en de inkijk ronduit moeilijk. Ik kon mij maar moeilijk focussen op een object en je ogen over het beeldveld laten glijden was erg slecht te doen. Een collimatieprobleem dus. Horizontaal stond het beeld goed. Maar de optische assen liepen iets uit elkaar. Ik zal er nooit achterkomen hoeveel want had natuurlijk geen collimatie-bank bij me om te zien hoe erg het was.

De optische assen van de Fujinon heb ik iets laten kruizen. Overdag een groot voordeel omdat het veel makkelijker, of rustiger kijkt en het geeft je meer mogelijkheden om objecten dichtbij (25 meter) en veraf scherp te kunnen zien zonder de focusverstelling aan te raken.

Al met al is de Fujinon er een stuk beter op geworden en kijkt nu overdag en 's nachts goed. Klaar om de strijd aan te gaan. 

Mijn beoordeling met cijfers mag je zien als een vergelijk van de verrekijkers onderling en de ervaring die ik heb met andere verrekijkers. 

Uit de onderstaande tabel is duidelijk te zien dat de Nikon optisch gezien de beste kijker is. De Nikon is dan ook zonder enige twijfel één van de beste porro verrekijkers die je kunt kopen. Ik durf zelfs te stellen dat je de Nikon probleemloos kunt plaatsen in het topsegment dakkant-verrekijkers. Dit kun je afdoen als; de Nikon vergroot slechts 7 maal maar daar verandert de totale beeldkwaliteit niet mee. Die is uitstekend onder alle omstandigheden.

De Ednar is optisch ook erg goed maar 's nachts wordt het een stuk minder. De Ednar is een dagkijker.

Optisch ook erg goed is de Fujinon. Maar de Fujinon is het tegenovergestelde van de Ednar. De Fujinon is namelijk uitermate geschikt voor astronomie.  

Daggebruik

Alle kijkers zijn heel geschikt om overdag te gebruiken. Daar heb ik ze ook op geselecteerd. Maar toch zijn de verschillen aardig groot en ook de verschillende lichtomstandigheden hebben grote invloed op de totale beeldkwaliteit.

Een vergroting van 6, 7 of 8 maal zie ik als de meest fijne vergroting. Het overzicht is goed en je object staat snel in beeld of is goed te volgen. Daarnaast is het beeld makkelijk stil te houden. Natuurlijk spelen de ergonomisch kwaliteiten ook een rol maar zelfs de grote kijkers als de Nikon en Fujinon heb ik niet als nadelig ervaren. Tijdens een wandeling hangt de kijker over mijn schouder en het extra gewicht is dan van geen enkel belang. Nadeeltje van de Fujinon. De rubber body is erg stroef en je voelt de verrekijker dan ook erg in je zij bewegen.

De Ednar 6 x 42 is overdag de meest plezierige verrekijker. Op de totale beeldkwaliteit valt helemaal niets aan te merken. De vergroting is laag en het beeld is daardoor heel stil te houden. Tel daar de extreem hoge beeldscherpte bij op en het gemis aan vergroting is totaal verdwenen. Het enige dat je als nadeel kunt zien is het kleine beeldveld. Maar dit heeft wel als voordeel dat het beeld heel overzichtelijk is.

De Carl Zeiss 8 x 50 B is ook overdag een goede verrekijker maar heeft één nadeel. De ouderwetse coatings geven een iets vuil/geel beeld ten opzichte van de Fujinon, Nikon en Ednar. Laat ik hier nu net een hekel aan hebben. Kijk je alleen met de 8 x 50 B dan zal het niet meer opvallen. Door de korte bouw ligt de 8 x 50 B erg goed in de hand en ook z'n vergroting lijkt de gulden middenweg tussen een laag vergrotende en hoger vergrotende verrekijker te zijn.

De Carl Zeiss 10 x 50 is één van de meest extreme verrekijkers die ik bezit. Z'n f-3 objectieven in combinatie met de vergroting en de korte oogafstand maken de kijker heel bijzonder en geven een aparte kijkervaring. Bij deze kijker kruip je als het ware in het beeld. De coatings van de 10 x 50 zijn helaas hopeloos verouderd en het meest zwakke punt. De kijker heeft duidelijk moeite met de diverse lichtomstandigheden wat een bak aan reflecties oplevert. Beeld is wel minder geel dan de 8 x 50 B. Ik ben wel benieuwd hoe goed de 10 x 50 zou zijn met de meest moderne multi-coatings.

Dan de Nikon 7 x 50 IF SP. Optisch bijna perfect. Nadeel; groot en zwaar in verhouding met de Ednar. Voor de Fujinon 10 x 50 FMTR-SX geldt hetzelfde maar daarbij komt dat het beeld zeker niet perfect is. De Fujinon is goed maar heeft iets te veel kleurfout, "gemis" aan beeldscherpte en iets te veel beeldvervorming om de kijker in het topsegment te plaatsen. Overdag dan.

Tja, dan de Swift Audubon 8.5 x 44 HR/5. Top kijkertje als het om de ergonomische kwaliteiten gaat. Beeldkwaliteit is best goed met een mooie kleurweergave alleen,... de kijker kan optisch niet meekomen met de andere vijf verrekijkers. Dit was al heel snel duidelijk omdat de rest tot de top van de porro-verrekijkers kunnen worden gerekend. Zeg maar; een goede amateur die met de profs wil mee doen en dan toch niet helemaal op een gelijk niveau zit. Jammer, maar ik had verwacht dat de Audubon HR/5 met z'n ergonomische kwaliteiten een hoop goed zou maken. Bleek dus niet zo te zijn.

Schemering

De schemering is een breed gebied als het om de lichtomstandigheden gaat. Maar wel een uitermate goede test voor de coatings, en ook de optiek zelf. En in de schemering komen vele beestjes tot leven wat natuurlijk heel leuk is om te bekijken in een omgeving waar je midden in de natuur zit. (behalve wanneer er op nog geen tien meter naast je, in het donker, opeens een zwijn staat te knorren)

In de schemering worden de slechte, matige, goede en uitstekende coatings van elkaar gescheiden. Een kijker met een echt goede coating  zal ten alle tijden een scherp en contrastrijk beeld blijven geven met een minimale hoeveelheid aan reflecties. Er waren drie kijkers die onder deze omstandigheden het goed bleven doen. De Ednar, Fujinon en de Nikon.  Ook de helderheid van het beeld bleef erg goed.  Dat de Ednar het zo goed blijft doen is een verrassing want bij echt fel tegenlicht heeft die toch wel wat meer moeite om de reflecties te verwerken.

De Carl Zeiss 8 x 50 B en Audubon HR/5 doen het net een stapje minder dan de bovenstaande drie. Contrast zakt wat in elkaar en  bij de  Audubon zijn duidelijk reflecties zichtbaar. Daar komt nog bij dat de randonscherpte behoorlijk toeneemt.

Minste coatings zijn toebedeeld aan de Carl Zeiss 10 x 50. Hopeloos verouderd. In de schemering duikt het contrast omlaag en ook de beeldscherpte neemt flink af. Oplossing, niet in de schemering gebruiken deze kijker.  Randonscherpte in de 10 x 50 neemt amper toe wanneer het donkerder wordt.

Nacht/Sterrenhemel

Nu wordt het spannend. De coatings spelen een minder belangrijke rol als het om het voorkomen gaat van reflecties. Waar weinig licht is zijn ook weinig storende reflecties. Natuurlijk hebben ze invloed op de lichttransmissie maar dan moet het verschil in lichttransmissie tussen twee kijkers wel behoorlijk groot zijn om dit ook daadwerkelijk te zien wanneer je naar de sterrenhemel kijkt.

Om nog even op de aarde te blijven. Ik heb met twee kijkers, de Nikon en 8 x 50 B 's nachts naar een huis in de verte zitten kijken. Het huis was enkel verlicht door wat omgevingslicht zoals de lucht zelf of wat andere zwakke  verlichting ergens in het dal. Met het blote oog kon ik het huis niet zien staan en met de 8 x 50 B werd het zichtbaar als een zwak gestalte ver weg. Alleen, bij de Nikon ging het spreekwoordelijk lampje aan. Duidelijk een gevalletje verschil in lichttransmissie.

Op naar de sterrenhemel. Ik ben niet voor niets in het donkere Sauerland gaan zitten met een tas vol verrekijkers.

Ook komt opeens een heel belangrijk aspect van een verrekijker om de hoek kijken en het lijkt wel alsof dit nog belangrijker is dan in een lichtvervuilde omgeving. De vergroting, en dan met name het verschil tussen een 6, 7, 8 en 10 maal vergrotende verrekijker. De verschillen zijn aanzienlijk en spreken in het voordeel van de meest vergrotende verrekijker. De Fujinon 10 x 50 FMTR, maar ook de Carl Zeiss 10 x 50. Met de Fujinon trek je de objecten er veel makkelijker uit en sterren worden veel duidelijker gescheiden. Daar kan zelfs de Nikon niets tegenin brengen. De vergroting van 7 maal is te laag en nog een stapje naar beneden, 6 maal. De objecten worden te klein. Maar de Carl Zeiss 8 x 50 B weet redelijk stand te houden. Natuurlijk laat die minder zien dan de Fujinon maar sterrenhopen en ook sterrenstelsels zijn goed en duidelijk zichtbaar. De vergroting van 8 maal is makkelijker kijken dan 7 maal. Objecten zijn gewoon wat groter en eenvoudiger te herkennen.

Swift Audubon 8.5 x 44 HR/5. Door z'n vergroting en het heldere beeld heel bruikbaar. Op zich is er niet zo heel veel aan te merken. Super makkelijke verrekijker met een aangenaam beeld dat  alleen wordt verstoord door de aanzienlijke randonscherpte en beeldvervorming. Toch vind ik de Audubon nog het beste uit de verf komen wanneer je naar de sterrenhemel kijkt. Een prima verrekijker om naast je telescoop te hebben.

Ednar 6 x 42. Ja,... zo goed als dat die overdag of de schemering is zo matig wordt die 's nachts. Een flinke hoeveelheid randonscherpte wordt zichtbaar en de vergroting van 6 maal is gewoon te weinig. Als het beeldveld op zo'n 11° zou zitten dan was het nog wel interessant maar dat is slechts 7,3° en dan zit je 's nachts echt door een koker te kijken. Storend.

Nikon 7 x 50 IF SP. Beeldkwaliteit is zeer goed. Vergroting te laag. Helderheid van het beeld te hoog met als gevolg dat de achtergrond hemel te licht wordt en nevelachtige objecten iets wegdrukt. Let op, "te" slaat wel op in vergelijking met de Fujinon.

Carl Zeiss 10 x 50. Afgezien van de randonscherpte, iets gelige beeld en lage lichttransmissie helemaal geen slechte kijker om 's nachts te gebruiken. Nogmaals, ik zou willen dat Zeiss deze kijker had verbeterd met moderne coatings en een iets ruimere oogafstand. Maar dat is nooit gebeurd en zal ook wel nooit meer gebeuren.

Carl Zeiss 8 x 50 B. Op vele vlakken een verbeterde versie van de 10 x 50. Aanzienlijk minder randonscherpte, betere coatings en een ruime oogafstand. Beeldveld is wel een stuk kleiner maar meer dan voldoende. De 8 x 50 B is 's nachts een heerlijke kijker en z'n vergroting van 8 maal is ook voldoende. Hoewel ik dit wel zie als de ondergrens voor astronomisch gebruik. Beeldscherpte is erg goed 's nachts wat zich vertaalt in ragfijne sterren.

Fujinon 10 x 50 FMTR-SX. De astro-verrekijker van deze groep. Knappe beeldkwaliteit die 's nacht goed tot z'n recht komt. Lichttransmissie is ook erg goed en door de vergroting van 10 maal wordt de hemelachtergrond ten minste niet zo licht als in de Nikon. Randonscherpte is zeer acceptabel tot goed. Sterren zijn puntjes zoals het hoort! 

Nu moest ik een keuze gaan maken voor wat ik de meest geschikte verrekijker vind om mee te nemen tijdens een astro-gerelateerde vakantie maar waarbij de verrekijker ook overdag wordt gebruikt.

Vooraf had ik de Carl Zeiss 8 x 50 B, Nikon 7 x 50 SP en zelfs de Audubon HR/5 de beste kansen toebedeeld. Van de Ednar wist ik dat deze iets te weinig vergroting heeft maar misschien waren z'n kwaliteiten overdag genoeg om toch voor deze kijker te kiezen.

6.  Swift Audubon HR/5, beeldkwaliteit is duidelijk minder dan de rest.

5.  Carl Zeiss 10 x 50, te extreem en de coatings te ouderwets.

nu wordt het lastig

4.  Ednar 6 x 42,  ontzettend goed en fijn om mee te kijken. Maar de vergroting te laag voor 's nachts.

3.  Carl Zeiss 8 x 50 B,  de coatings die minder zijn en vooral ook het wat vuil/gele beeld.

2.  Nikon 7 x 50 SP, de optisch de beste kijker heeft een duidelijk te kort aan vergroting. Pijnlijk.

1.  Fujinon 10 x 50 FMTR, is 's nachts de kijker die het meest laat zien met een zeer goede beeldkwaliteit. Overdag is het zeker niet mijn favoriet maar allerminst slecht of,... te groot.

De uiteindelijke keuze had ik niet helemaal zien aankomen. Ik had verwacht dat ik voor een minder vergrotende en compactere verrekijker zou kiezen die overdag  niets te wensen overlaat. Maar ik heb gekozen voor een overdag "mindere" verrekijker met meer vergroting, meer gewicht en compact is de Fujinon ook al niet.

De grootste verrassing is dat gewicht en formaat mij weinig uitmaken, ook niet tijdens een wandeling. Juist omdat ik vorig jaar zoveel in de weer was met de Ednar 6 x 42 en had verwacht dat een grote zware kijker snel een storend ding overdag zou worden. Ook de vergroting is goed te doen en omdat het beeldveld 6,3° is, is ook het overzicht goed te behouden.

Maar omdat ik vervelend genoeg ook nog de Beck Kassel Tordalk 15 x 80 mee had werd de keuze verstoord. De Tordalk is de meester als het gaat om astronomisch gebruik. Wat deze kijker laat zien en ook nog eens met een goede beeldkwaliteit is fenomenaal. Objecten worden er uitgerukt alsof het niets is. De eerste heldere avond vele objecten bekeken maar het aanblik van de dubbelcluster, M 31/32/110 en M 33 was genoeg om al een geslaagde astro-vakantie te hebben. Zo mooi!

Dus waarom een compromis sluiten als je de ook de Tordalk 15 x 80 en Ednar 6 x 42 misschien wel kan meenemen tijdens een vliegvakantie?  Zo heel veel ruimte neemt de Ednar niet in beslag en de Tordalk is maar 200 gram zwaarder dan de Fujinon 10 x 50 FMTR.

De test was voor mijzelf erg leerzaam (ook door het constante afwegen van wat ik persoonlijk nu het belangrijkste vind), verhelderend en ook heel leuk. Ook leuk is dat ik eindelijk ben gewend aan de Fujinon 10 x 50 wat best lang heeft geduurd. Maar uiteindelijk ben ik er niets mee opgeschoten en ga met alle waarschijnlijkheid nog steeds met twee verrekijkers en een telescoop het vliegtuig in. Aan de andere kant. Tijdens de vakantie heb ik tot tweemaal toe de 12" Dobson opgebouwd, buiten neergezet en er niet naar omgekeken. Dit zet toch te denken,... voor de eerst volgende vliegvakantie.